Met filmpjes en geluidsfragmenten kan informatie op een snelle en eenvoudige manier worden overbracht. Maar deze media zijn niet door iedereen goed te gebruiken, bijvoorbeeld als iemand niet (goed) kan horen of zien door een functiebeperking. Zorg daarom altijd voor een toegankelijk alternatief.
Ook voor mensen zonder functiebeperking is zo’n alternatief vaak gewenst. Zo kan een filmpje met ondertiteling ook goed worden gevolgd in de stiltecoupé van de trein.
In de richtlijnen voor toegankelijkheid van webcontent (de WCAG) wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van media:
- Geluidsfragmenten
- Animaties (of andere bewegende beelden zonder geluid)
- Filmpjes
Elementen van toegankelijke media
De elementen van toegankelijke geluidsfragmenten, animaties en filmpjes bestaan onder andere uit:
- Tekstalternatief
- Ondertitels
- Audiodescriptie
- Transcript
- Gebarenvertolking
Tekstalternatief
Media valt onder de noemer ‘niet-tekstuele content’ en moet daarom, net zoals afbeeldingen, ook een tekstalternatief krijgen. Met een kort tekstalternatief kunnen mensen bepalen waar het stukje media over gaat en wat ze er mee willen doen. Ook als ze gebruik maken van een schermlezer of andere vorm van hulptechnologie.
Een kort tekstalternatief kan bijvoorbeeld worden toegevoegd met een goede koptekst boven het bestand of een korte beschrijving in de omringende tekst.
Ondertitels
Ondertitels zijn een tekstuele versie van de gesproken tekst in een filmpje dat gelijktijdig met het beeld wordt getoond. In ondertitels voor doven en slechthorenden worden óók alle belangrijke geluiden beschreven. Dat kunnen bijvoorbeeld geluidseffecten zijn, maar ook achtergrondgeluiden als ze belangrijk zijn om het filmpje goed te begrijpen.
Ondertitels maken filmpjes toegankelijker voor mensen met een auditieve beperking.
Ondertitels kunnen worden toegevoegd aan het beeld van een filmpje (open captions) of worden toegevoegd met een apart ondertitelbestand (closed captions).
Zorg dat ondertitels:
- duidelijk zichtbaar zijn;
- zo veel mogelijk gelijk lopen met het geluid;
- geen andere informatie bedekken;
- alle gesproken tekst bevatten;
- alle belangrijke geluiden beschrijven;
- alle namen van de spreker bevatten (als er meerdere mensen zijn die spreken);
- het volume van de spreker benadrukken (als dit belangrijk is voor de context).
Audiodescriptie
Een audiodescriptie is een gesproken tekst, of een voice-over, die de belangrijke zichtbare informatie in een filmpje beschrijft als deze niet uit alleen het geluid te begrijpen is. Dat kan bijvoorbeeld gaan over tekst die in het filmpje te zien is, maar ook over veranderingen in omgeving of personage of over handelingen die worden uitgevoerd.
Een audiodescriptie maakt filmpjes toegankelijker voor mensen met een visuele beperking.
Een audiodescriptie kan worden toegevoegd in het geluid van het filmpje of eventueel als tweede geluidsspoor. Een tweede geluidsspoor wordt helaas nog niet (goed) ondersteund op de grote videoplatformen.
Zorg dat audiodescripties:
- duidelijk verstaanbaar zijn;
- zo veel mogelijk gelijk lopen met het beeld;
- alle zichtbare tekst in beeld bevatten;
- alle belangrijke beelden en gebeurtenissen beschrijven;
- alle namen van de sprekers bevatten.
Transcript
Een transcript is een uitgeschreven versie van de gesproken tekst en de belangrijke geluiden in een filmpje of geluidsfragment. Het beschrijft wat er te zien en te horen is, wat er gezegd wordt en ook door wie.
Een transcript maakt geluidsfragmenten en animaties toegankelijker voor mensen met een visuele of auditieve beperking.
Dit kan bijvoorbeeld door een uitgebreide beschrijving toe te voegen in de buurt van het mediabestand.
Zorg dat transcripten:
- in de buurt van het bijbehorende mediabestand worden getoond;
- alle gesproken tekst bevatten;
- alle belangrijke geluiden beschrijven;
- alle zichtbare tekst in beeld bevatten;
- alle belangrijke beelden en gebeurtenissen beschrijven;
- alle links uit het filmpje bevatten;
- alle namen van de sprekers bevatten.
Gebarenvertolking
Gebarenvertolking is een vertaling van gesproken tekst naar gebarentaal. Deze taal wordt uitgedrukt met bewegingen van de handen en armen en met gezichtsuitdrukkingen.
Door gebarenvertolking toe te voegen aan een filmpje worden filmpjes ook toegankelijk voor mensen met een auditieve beperking.
WCAG
Niet alle onderdelen zijn verplicht volgens de WCAG niveau AA. Niveau AA is de geldende verplichting vanuit de Nederlandse wetgeving. De onderdelen die wel verplicht zijn:
- Geef mediabestanden een kort tekstalternatief.
- Geef geluidsfragmenten een transcript.
- Geef animaties (of andere bewegende beelden zonder geluid) een transcript of audiodescriptie.
- Geef filmpjes ondertitels voor doven en slechthorenden.
- Geef filmpjes een audiodescriptie als niet alle zichtbare details uit het geluid te begrijpen zijn.
Uitzonderingen
Voor live uitgezonden filmpjes bestaat een uitzondering in de Nederlandse wetgeving. Als het filmpje ná de uitzending online blijft staan of ergens opnieuw wordt gepubliceerd dan moet deze wél toegankelijk worden gemaakt.
Ook media dat is gepubliceerd vóór 23 september 2020 valt onder de uitzonderingen. Ook hiervoor geldt; als het ergens opnieuw wordt gepubliceerd dan moet deze wél toegankelijk worden gemaakt.
Andere tips voor toegankelijke media
Tot slot nog een paar tips voor het maken van toegankelijke filmpjes en geluidsfragmenten:
- Gebruik geen content dat meer dan 3 keer per seconde flitst.
- Laat geluidsfragmenten, animaties of filmpjes die niet automatisch starten (of zorg voor een mechanisme om deze content te kunnen pauzeren, stoppen of zacht te zetten).
- Zorg dat alle functionaliteit van de mediaspeler te bereiken en bedienen is met het toetsenbord.
- Gebruik genoeg contrast voor bedieningselementen in de mediaspeler.
- Gebruik genoeg contrast voor tekst.
- Gebruik niet alleen kleur om informatie over te dragen.