Voorleessoftware (of screenreader) wordt veel gebruikt door mensen met een visuele beperking. Het programma zet tekst om in spraak. Het geeft een gesproken beschrijving van wat er op het scherm te zien is. Alle onderdelen worden benoemd: koppen, teksten, tabellen, lijsten maar ook bedieningselementen en de tekstalternatieven van niet-tekstuele content.
Het gebruik van voorleessoftware kan best moeilijk zijn. Voor het uitvoeren van taken werkt voorleessoftware met sneltoetsen en toetscombinaties. Dit komt doordat mensen die er gebruik van maken vaak zelf geen muis gebruiken.
In dit artikel staan de basis sneltoetsen van:
NVDA voor Windows
NVDA (Non Visual Desktop Access) is open source voorleessoftware voor Microsoft Windows. Het is gratis te gebruiken. NVDA werkt het best in combinatie met Firefox.
Aan de slag
Download NVDA op https://www.nvaccess.org/download/.
Stel NVDA in
Bij het openen van NVDA verschijnt het dialoogvenster “Welkom bij NVDA!”:
- Schakel het aankruisvakje met de tekst ‘CapsLock als NVDA-toets gebruiken’ in.
Schakel NVDA in
NVDA kan worden ingeschakeld met de toetscombinatie Ctrl + Alt + N.
NVDA gebruikt de sneltoets CapsLock voor een deel van de commando’s. Deze combinatie wordt in de tabellen NVDA genoemd.
Lezen met NVDA
Gebruik de onderstaande toetscombinaties voor het lezen van een webpagina.
| Toetscombinatie of sneltoets | Taak |
|---|---|
| NVDA + ↓ (pijltje naar beneden) | Lees van begin tot huidige positie |
| Ctrl | Stop met lezen |
| NVDA + ↑ (pijltje naar boven) | Lees de huidige regel |
| ↑ (pijltje naar boven) | Lees de vorige regel |
| ↓ (pijltje naar beneden) | Lees de volgende regel |
| → (pijltje naar rechts) | Lees het volgende character |
| ← (pijltje naar links) | Lees het vorige character |
Navigeren met NVDA
Gebruik de onderstaande sneltoetsen om te navigeren over een webpagina. Spring bijvoorbeeld van kop naar kop of van link naar link.
Als de onderstaande sneltoetsen worden gebruikt samen met de Shift-toets wordt naar het vorige element genavigeerd.
| Sneltoets | Taak |
|---|---|
| Tab | Naar het volgende bedieningselement |
| D | Naar het volgende landmark |
| H | Naar de volgende kop |
| 1 (t/m 6) | Naar de volgende kop van niveau 1 (t/m 6) |
| K | Naar de volgende link |
| B | Naar de volgende knop |
| L | Naar de volgende lijst |
| I | Naar het volgende lijstitem |
| T | Naar de volgende tabel |
| G | Naar de volgende afbeelding |
| F | Naar het volgende formulierelement |
| Spatie | Activeer het huidige element |
Handige toetscombinaties voor NVDA
| Toetscombinatie | Taak |
|---|---|
| NVDA + F7 | Open de elementenlijst |
VoiceOver voor macOS
Apple heeft met VoiceOver een schermlezer ingebouwd in macOS en iOS. VoiceOver werkt het best in combinatie met Safari, maar werkt ook met andere browsers.
Aan de slag
Stel macOS in
- Ga in macOS naar ‘Apple-menu’ () → ‘Systeeminstellingen’ → ‘Toetsenbord’.
- Schakel de schuifschakelaar bij de tekst ‘Toetsenbordnavigatie’ aan.
Stel Safari in
- Open Safari.
- Ga in Safari naar ‘Safari’ → ‘Instellingen’ → ‘Geavanceerd’ → ‘Toegankelijkheid’.
- Schakel het aankruisvakje met de tekst ‘Tab-toets markeert elk onderdeel op webpagina’ in.
Stel (eventueel) de rotor in
- Open ‘VoiceOver-programma’
- Kies in ‘VoiceOver-programma’ voor ‘Web’ → ‘Webrotor’.
- Selecteer en orden onderdelen.
Schakel VoiceOver voor macOS in
VoiceOver kan worden ingeschakeld met de toetscombinatie Command + F5.
VoiceOver gebruikt de toetscombinatie Control + Option voor elk commando. Deze combinatie wordt in de tabellen VO genoemd.
| Toetscombinatie | Taak |
|---|---|
| Command + F5 | Schakel VoiceOver in |
| Control + Option | VoiceOver actie toetsen (vanaf nu VO) |
Lezen met VoiceOver voor macOS
Gebruik de onderstaande toetscombinaties voor het lezen van een webpagina.
| Toetscombinatie | Taak |
|---|---|
| VO + A | Lees de hele pagina |
| Control | Stop met lezen |
| VO + → (pijltje naar rechts) | Lees het volgende onderdeel |
| VO + ← (pijltje naar links) | Lees het vorige onderdeel |
| VO + P | Lees de huidige paragraaf |
| VO + S | Lees de huidige zin |
| VO + W | Lees het huidige woord |
| VO + B | Lees van begin tot huidige positie |
| VO + Home | Naar het begin van de webpagina |
| VO + End | Naar het eind van de webpagina |
Navigeren met VoiceOver voor macOS
Gebruik de onderstaande toetscombinaties om te navigeren over een webpagina. Spring bijvoorbeeld van kop naar kop of van link naar link.
Als de onderstaande toetscombinaties worden gebruikt samen met de Shift-toets wordt naar het vorige element genavigeerd.
| Toetscombinatie | Taak |
|---|---|
| Tab | Naar het volgende bedieningselement |
| VO + Command + H | Naar de volgende kop |
| VO + Command + L | Naar de volgende link |
| VO + Command + X | Naar de volgende lijst |
| VO + Command + T | Naar de volgende tabel |
| VO + Command + G | Naar de volgende afbeelding |
| VO + Command + J | Naar het volgende formulierelement |
| VO + Spatie | Activeer het huidige element |
Handige toetscombinaties voor VoiceOver voor macOS
| Toetscombinatie | Taak |
|---|---|
| VO + U | Open de rotor |
| Shift + VO + F | Open het zoekmenu |
VoiceOver voor iOS
Apple heeft met VoiceOver een schermlezer ingebouwd in macOS en iOS. VoiceOver werkt het best in combinatie met Safari, maar werkt ook met andere browsers.
Aan de slag
Stel (eventueel) de rotor in
- Ga in iOS naar ‘Instellingen’ → ‘Toegankelijkheid’ → ‘VoiceOver’ → ‘Rotor’ → ‘Rotoronderdelen‘.
- Selecteer en orden onderdelen.
Schakel VoiceOver voor iOS in
VoiceOver kan worden ingeschakeld in de instellingen van iOS of met een sneltoets.
- Ga in iOS naar ‘Instellingen’ → ‘Toegankelijkheid’ → ‘VoiceOver’
- Schakel de schuifschakelaar bij de tekst ‘VoiceOver’ aan.
Lezen met VoiceOver voor iOS
| Gebaar | Taak |
|---|---|
| Tikken | Een onderdeel selecteren en uitspreken |
| Met twee vingers tikken | Pauzeer het lezen |
| Naar rechts vegen | Lees het volgende onderdeel |
| Naar links vegen | Lees het vorige onderdeel |
| Met twee vingers naar rechts vegen | Een groep onderdelen binnengaan |
| Met twee vingers naar links vegen | Een groep onderdelen verlaten |
| Met twee vingers omhoog vegen | Lees de pagina vanaf het begin |
| Met twee vingers omlaag vegen | Lees de pagina vanaf de huidige positie |
| Dubbel tikken | Activeer het huidige element |
| Driedubbel tikken | Dubbeltikken op het huidige element |
Handige gebaren voor VoiceOver voor iOS
| Gebaar | Taak |
|---|---|
| Met twee vingers draaien | Open de rotor |
| Omhoog vegen | Naar het vorige onderdeel gaan of verhogen |
| Omlaag vegen | Naar het vorige onderdeel gaan of verhogen |
| Driemaal tikken met twee vingers | Open het zoekmenu |
Interessante links
- NVDA User Guide (Engelstalig)
- Gebruikershandleiding VoiceOver